مفاهیم و کلیات

1.  مفهوم امنیت ملی»_*        

        اساساً امنیت یک مفهوم چند وجهی است و به همین جهت در باره معنای آن اختلاف نظر زیادی وجود دارد. تعاریف مندرج در فرهنگ­های لغت در باره مفهوم امنیت، بر روی " احساس آزادی از ترس" یا "احساس ایمنی" که ناظر بر امنیت مادی و روانی است، تاکید دارند.»[1] برخی در بیان مفهوم امنیت به تعاریف ساده بسنده می­کنند و برخی دیگر با بررسی عمیق­تر تلاش کرده­اند تا به چارچوب یا قالبی برای بیان مفهوم امنیت» دست یابند. یکی از اختلافات مهم در مفهوم امنیت، میزان وسعت مفهوم امنیت از جهت بخش­ها و ابعاد آن می­باشد. در این زمینه حداقل دو طیف مختلف از نظریات، قابل توجه می­باشند. طیف اول، مفهوم امنیت را به حوزه­های سخت مانند نظامی­گری* و نهایتاً بخش­هایی از اقتصاد* محدود می­کنند. نظر این گروه به رهیافت مضیق یا نظریه قدیمی وسنتی موسوم شده است. طیف دوم مفهوم امنیت را در حوزه­های مختلف سخت و نرم شامل ی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و. جستجو می­کنند. این گروه نیز به فراخ نگران یا نظریه پردازان جدید شهرت یافته­اند[2].

     اما با توجه به سرعتِ تحول و پیشرفتی که امروزه در عرصه­ی تکنولوژی و صنعت، به ویژه در زمینه تکنولوژی ارتباطات و حمل ونقل رخ داده و همچنان رو به گسترش است، امنیت» به ویژه در بعد ملی که به معنای تسلط کامل دولت­ها بر پهنة مرزهای ملی­شان است، همچون گذشته، وجود ندارد و یا حد اقل روز به روز این معنا از امنیت» کم رنگ­تر می­شود. چنانکه رابرت ماندل می­نویسد:

    مرزهای ی دولت­ها دیگر به عنوان مرزهای ملی جدا کنند ملت­ها بطور معنی دار، عمل نمی­کند. زیرا عقاید، فن­آوری، مردم، کالاها و خدمات، بیش از هر زمان دیگری آزادانه در حال عبور از مرزها می باشند. حفظ راه و روش زندگی خاص ملی یا نظام حکومتی متمایز، به طور فزاینده­ای مشکل تر می­شود. زیرا یکسان سازی ارزش، ایدئولوژی­ها و سلیقه­ها در سطح جهانی در حال افزایش است. پیشرفت سریع وسایل حمل و نقل و ارتباطات از جمله، اثرات گسترده رسانه­های همگانی ریشه این نفوذ متقابل ملت­ها است. توانایی حکومت­ها برای اطمینان بخشیدن به مردم در مورد تهیه بیشتر نیازهای کشور از داخل آن، کاهش یافته است. در واقع به نظر می­رسد نظام جهانی فعلی، چیزی در صحنه ت خارجی باقی نگذاشته که حکومت­های ملی بتوانند راساً اطمینان معتبر و مؤثری در آن زمینه به مردم خود بدهند.»[3]    

       باتوجه به این امر، چنین نتیجه می­گیریم که مفهوم امنیت» یک مفهوم چالشی بوده و نمی­توان تعریف دقیقی از آن ارائه نمود. اما آنچه از اکثر تعاریف موجود در مورد این مفهوم، استفاده می­شود این است: " امنیت­ملی" به مفهوم وضعیتی است که آرامش ذهنی و احساس امنیت مردم یک کشور چه در زندگی روز مره و چه در عرصة کلان ملی در برابر تهدید به معنای عام آن در آن مفروض می­باشد،  پس امنیت یعنی در امان بودن از هر تهدیدی چه در ابعاد مادی و فیزیکی و چه در ابعاد معنوی و ارزشی.